Romaanse Bouwkunst
Periode ca. 1000- 1200
Rond het jaar 1000 is er in Europa een grote bevolkingsgroei en ook de welvaart en dus de mogelijkheid om te bouwen neemt toe. In de periode van 1000- 1200 worden er veel kastelen, kerken en kloosters gebouwd in een stijl die we nu Romaans noemen, naar de franse volkstaal van de middeleeuwen, dwz niet in het latijn (roman betekend letterlijk verhaal in het Romaans).
Voor het begin van het bouwen in een Romaanse bouwstijl wordt ook wel de franse kroniekschrijver Raoul Glaber aangehaald die schreef; “ongeveer drie jaren na het jaar 1000 werden de kerken over bijna de gehele wereld vernieuwd”. De reden hiervan was dat men in het jaar 1000 geloofde dat de Apocalyps nabij was en toen de ondergang van de aarde uitbleef werden overal kerken en kloosters opgericht.
Romaanse gebouwen zijn robuuste, gesloten gebouwen.
Dit kwam deels doordat de gebouwen bestand diende te zijn tegen brandstichting en plundering. Deze geslotenheid diende ook om rust en duidelijkheid uit te stralen. De rondboog overheerst in de constructie en in de minimale decoraties.
De Romaanse bouwkunst heeft als basis de Romeinse bouwkunst, hoewel er meer variatie te zien is.
Het meest eenvoudige grondplan van de Romaanse kerk is een opbouw van een middenbeuk met aan beide zijde een zijbeuk.
Een driedeling met een verhoogd schip en twee zijbeuken noemen we een basiliek.
De Romaanse kerken hebben echter meestal een latijns kruis als grondplan, dit wordt bereikt door een haaks op de hoofdrichting geplaatste dwarsschip of transept, tussen schip en koor. Bij veel kerken is dit dwarsschip smaller en lager. Op de kruising van het schip en het dwarsschip stond staat vaak een toren.
Over het algemeen wordt de plattegrond opgebouwd uit vierkanten, waarbij de maat van een travee van het middenschip gelijk is aan twee traveeën van de zijbeuken.
De meeste Romaanse kerken hebben een koor naar het oosten georiënteerd, in de richting van het heilige Jeruzalem en een ingang op het westen.
De Romaanse kerken worden soms ook centraal georiënteerd, hiermee onderscheiden ze zich ook van de Romeinse bouwkunst.
De Romaanse bouwkunst is herkenbaar aan:
- zware, massieve muren
- relatief kleine deur- en vensteropeningen in ondiepe nissen
- ronde bogen bij vensters en deuren
- ronde gewelven gedragen door zware zuilen met blokvormige kapitelen
- bijna geen versieringen
- vooral kerken, kloosters en kastelen
Bekende Romaanse gebouwen in Nederland:
- Pieterskerk te Utrecht
- Burcht te Leiden
- Sint Servaas te Maastricht